Pozostalosci sredniowiecznego grodziska, najswietniejsze
freski polskiego baroku, lustro czarnoksieznika, fortelem
ocalony gotycki zamek i wspaniale zabytki drewnianej
architektury – wszystko to mozna zobaczyc w czasie
jednodniowej wycieczki po powiecie wegrowskim.
Gdy nasycimy sie juz architektura sprzed wieków, ciche laki nad Liwcem zachecaja do spacerów. No to w droge!
Sucha: drewniany skansen
Z krajowej trasy Warszawa-Terespol skrecamy – jadac ze stolicy
– za Kaluszynem w kierunku Wegrowa. W Grebkowie kierujemy sie na wschód (za kosciolem trzeba wybrac droge na Kopcie), po kilku kilometrach dojezdzamy do Suchej. Dyrektor warszawskich Lazienek Królewskich, prof. Marek Kwiatkowski utworzyl tam prywatny skansen architektury drewnianej. Przez lata sciagal, ocalajac przed zniszczeniem, zabytkowe budowle
z calej okolicy: plebanie z Grebkowa, organistówke z Mokobód, dzwonnice z Miedzny, wiatrak tzw. holender z Ostrówka, stare chalupy. Najwieksze wrazenie robi jednak stojacy w parku odnowiony XVIII-wieczny modrzewiowy dwór Cieszkowskich. Na frontonie dworu znajduje sie lacinski napis: „Sub veteri tectu sed parentali” („Pod starym, lecz ojczystym dachem”). Niezwykla atmosfere dworu w Suchej docenili filmowcy. To wlasnie tam Jan Jakub Kolski krecil „Pornografie” wedlug powiesci Witolda Gombrowicza.
Grodzisk: waly wsród pól
Z Suchej wracamy do Grebkowa
i ruszamy w kierunku Wegrowa. Po drodze warto zahaczyc o Grodzisk (w miejscowosci Karczewiec trzeba skrecic w prawo i przejechac okolo 2 km). Tuz nad brzegiem Liwca, na poludniowym skraju wsi, za zabudowaniami, widac pozostalosci walów ogromnego wczesnosredniowiecznego grodziska o powierzchni ponad 5 ha. Czesc obwalowan zabrala rzeka. Byc moze to bylo przyczyna, dla której gród zostal opuszczony, a warownie strzegaca granic Mazowsza przeniesiono kilka kilometrów na pólnoc – do Liwa. Warto zwrócic uwage na niezwykly uklad urbanistyczny wsi. Jak dowodzil jeden z archeologów, kilka lat temu prowadzacych w okolicy wykopaliska, ukladem ulic Grodzisk przypomina typowe sredniowieczne podgrodzie.
Liw: mazowiecki gotyk
Kilka tygodni temu Liw swietowal swoje 700-lecie. W przeszlosci byl stolica Ziemi Liwskiej, jedna z 15 ziem, z których skladalo sie historyczne Mazowsze.
Na poczatku XV wieku ksiaze mazowiecki Janusz I Stary na miejscu drewnianej straznicy w Liwie rozpoczal budowe gotyckiego zamku. W nastepnych dziesiecioleciach zamek byl rozbudowywany. Ostateczny ksztalt nadala mu królowa Bona. Budowle zrujnowaly wojny szwedzkie. Do dzisiaj zachowaly sie: wieza bramna, piwnice i pozostalosci murów obronnych. Tuz obok gotyckich murów stoi barokowy dwór, wzniesiony pod koniec XVIII wieku jako siedziba liwskiego starostwa.
W czasie II wojny swiatowej zamek w Liwie cudem uniknal zaglady. Niemcy zamierzali rozebrac ruiny, a cegle przeznaczyc na budowe obozu zaglady w pobliskiej Treblince. Zapobiegl temu mlody archeolog Otto Warpechowski, któremu udalo sie przekonac okupantów, ze zamek w Liwie zbudowali… Krzyzacy i naklonic ich do rozpoczecia renowacji obiektu.
W Muzeum Zbrojowni na Zamku w Liwie obejrzec mozna bogaty zbiór militariów (XVI-XX w.) oraz kolekcje sarmackich portretów. Pobliskie laki nad Liwcem to idealne miejsce do spacerów.
Do Liwa warto wybrac sie na Turniej Rycerski o Pierscien Ksieznej Anny, organizowany co roku przez Muzeum oraz rezydujace na zamku Bractwo Rycerskie Ziemi Mazowieckiej i Podlaskiej. Pojedynki rycerzy z calej Polski konczy zwykle wielka malownicza bitwa. W tym roku Turniej odbedzie sie 14 i 15 sierpnia.
Wegrów: barok
Gdy staniemy na wegrowskim rynku, od razu bedziemy wiedzieli, co warto w tym miescie zobaczyc. Cala wschodnia pierzeje rynku zajmuje kosciól – Bazylika Mniejsza pw. Wniebowziecia NMP i sw. Piotra i Pawla. Jego charakterystyczna barokowa fasada moze wydac sie znajoma nawet tym, którzy nigdy nie byli w Wegrowie. Na tamtejszym rynku wiosna kazdego roku odbywaja sie Biesiady Weselne, transmitowane przez Program 2 TVP. Monumentalna bryla wegrowskiego kosciola stanowi naturalna scenerie tego najwiekszego polskiego, a od dwóch lat równiez europejskiego, wesela.
Równie interesujace jest wnetrze kosciola, udekorowane freskami najwybitniejszego na ziemiach polskich freskanta doby baroku, Michala Aniola Palloniego. Artysta wykonal je na poczatku XVIII wieku, w czasie odbudowy kosciola po zniszczeniach wojen szwedzkich. Ukryta w zakrystii atrakcja jest slynne lustro mistrza Twardowskiego. Wedlug tradycji, czarnoksieznik wywolywal w nim dla króla Zygmunta Augusta ducha zmarlej Barbary Radziwillówny. Lustro jest pekniete. Podobno upuscil je Napoleon Bonaparte, gdy ujrzal w zwierciadle kleske swojej armii w Rosji w 1812 r.
Znajdujacy sie niedaleko kosciola, po pólnocnej stronie rynku, Dom Gdanski (dawny zajazd) pochodzi z poczatków XVIII wieku. Obecnie miesci sie w nim biblioteka. Warto zajrzec do srodka – w galerii, w podziemiach czesto goszcza interesujace wystawy. W poblizu znajduje sie Punkt Informacji Turystycznej, w którym mozemy zasiegnac wszelkich informacji. Na plazowiczów czeka strzezone kapielisko nad Liwcem (kilkaset metrów na zachód od rynku ul. Zeromskiego). Mozna tam równiez wypozyczyc kajaki i wybrac sie na nastrojowa wycieczke po rzece. Istnieje takze mozliwosc organizowania jednodniowych splywów kajakowych. Splyw zaczyna sie
w Wyszkowie lub w Grodzisku, a konczy w Wegrowie.
Do miasta warto wybrac sie na poczatku sierpnia, w czasie Dni Wegrowa. W tym roku obchody zapowiadaja sie wyjatkowo hucznie, mija bowiem wlasnie 60. rocznica wyzwolenia miasta przez Armie Krajowa. Najwazniejsze wydarzenie w dziejach Wegrowa mialo miejsce 3 lutego 1863 r. Na przedpolach miasta rozegrala sie wówczas jedna z najwiekszych bitew powstania styczniowego. Upamietnia ja obelisk stojacy przy drodze w kierunku Siedlec.
Starawies: neogotyk zza plotu
W lezacej kilka kilometrów na pólnoc od Wegrowa Starejwsi znajduje sie najwspanialszy – i najbardziej niedostepny – palac w okolicy. Stanowi on wlasnosc NBP i nie jest otwarty dla turystów. W przeszlosci rezydowaly w nim magnackie rody: Kiszków, Radziwillów, Krasinskich, Golicynów i Jezierskich. Pochodzacy z XVI wieku palac byl wielokrotnie przebudowywany. Obecny ksztalt, nawiazujacy do neogotyckich angielskich rezydencji wiejskich, uzyskal w polowie XIX wieku. W czasie ostatniej wojny zniszczony i zdewastowany,
w latach 70. zostal odremontowany i miesci sie tu osrodek szkoleniowy NBP. Co pewien czas odzywaja sie glosy, domagajace sie udostepnienia palacu zwiedzajacym. Ale NBP strzeze obiektu jak skarbca!
Baza noclegowa:
– Camping nad Liwcem, Wegrów,
tel. (25) 792 26 68
– Hotel „Krasnodebski”, Wegrów,
tel. (25) 792 27 27
Muzeum Architektury Drewnianej Regionu Siedleckiego w Suchej
