Zabytkowy gród pod Strzyzewem

Slady wczesnosredniowiecznego grodziska archeolodzy odkryli w lesie pod Strzyzewem (gm. Luków). Stwierdzili, ze to grodzisko pierscieniowe, pochodzace z X lub XI wieku. W trakcie badan wykopano z ziemi ponad tysiac przedmiotów, które staly sie eksponatami muzealnymi. Pozostalosci po grodzie maja znalezc sie na liscie zabytków.
Nieswiadomy niczego czlowiek wedrujacy po lesie moze przejsc po sladach grodu, nie podejrzewajac nawet, po czym stapa. Zastanowienie moze dopiero wzbudzic rowek otaczajacy to miejsce. Kiedy przyjrzy mu sie dokladniej, zauwazy, ze jest okragly. To slad po fosie otaczajacej gród przed tysiacem lat.
Grodzisko lezy na wschodniej krawedzi wyniesienia w widlach Krzny i jej lewobrzeznego doplywu. Trudno do niego trafic. Jadac z Aleksandrowa w kierunku Suchocina, trzeba skrecic w lewo, potem z drogi asfaltowej znów w lewo, w droge polna. Pózniej trzeba isc pieszo okolo póltora kilometra wsród drzew, zmierzajac w kierunku rzeki Krzny i wsi Strzyzew. Slady grodu napotkamy okolo kilometra przed rzeka. Samo miejsce nie wyróznia sie specjalnie. Po zakonczeniu prac, archeolodzy zasypali wykop. Otacza je podmokly, zabagniony teren. Caly obiekt jest porosniety mlodym lasem lisciastym.
Miejsce to ma zarys zblizony do kola o srednicy okolo 50 metrów. Otacza je pojedynczy wal o wysokosci nie przekraczajacej 1 metra i szerokosci okolo 3-4 metrów w obrebie korony i okolo 5 metrów u podstawy. Archeolodzy najpierw skontaktowali sie z pracownikami nadlesnictwa w Radzyniu Podlaskim. Zanim zaczeli badania, skorzystali z planu sytuacyjno-wysokosciowego grodziska, który w 1998 roku przygotowal Jacek Chacinski. Badacze zalozyli dwa wykopy badawcze, przecinajace obiekt na krzyz. Okazalo sie, ze grodzisko przykrywa warstwa humusu (który tworza sciólka lesna i korzenie) grubosci od 5 do 10 centymetrów. Pod humusem jest warstwa gliny, która bardzo utrudniala prace.
Archeolodzy odkryli, ze centralna czesc grodziska – majdan – byla pozbawiona zabudowy. Zblizajac sie od majdanu w kierunku walu, badacze natrafili na zaciemnienia ciagnace sie 5-7 metrów, wypelnione ciemnobrunatna warstwa ziemi i gliny. To wlasnie w tych zaciemnieniach znaleziono zabytkowe przedmioty. Niestety, ze wzgledu na waski wykop, nie mozna na razie powiedziec, jaka spelnialy funkcje. W zachodniej czesci znaleziono najwiecej elementów broni. Tam tez – jak ustalono – byl najmocniejszy wal i najglebsza fosa. Fosa
w tym miejscu miala konstrukcje drewniana, tworzyla cos na wzór palisady, która mial dodatkowo utrudniac przejscie przez nia. Sam wal mial konstrukcje skrzyniowa, wewnatrz niego znajdowala sie glina. – W czesci zachodniej najprawdopodobniej rozegraly sie powazne zajscia zbrojne. Niestety, nie potrafimy jeszcze powiedziec, kto napadl na gród oraz czy zostal on zdobyty i spalony. Na podstawie miazszosci warstwy kulturowej i sladów spalenizny mozemy przypuszczac, ze atak sie powiódl, a obiekt zdobyto i zniszczono – napisal w sprawozdaniu z badan archeolog, Mieczyslaw Bien.
Prawdziwy zabytek
W wykopie odkryto strzaly róznych typów. Zdecydowana ich wiekszosc ma pochodzenie wschodnie, co sugeruje, ze gród w Strzyzewie napadli: Rusini, Litwini lub Tatarzy. Dwa znalezione groty maja charakter mongolski.
Archeolodzy wykonali prawie 300 fotografii. Udalo im sie zainwentaryzowac 1514 zabytków, w tym 18 calych i 5 fragmentów zelaznych grotów strzal. Wiele z nich trafilo do Muzeum Poludniowego Podlasia w Bialej Podlaskiej.
Badacze z filii Urzedu Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Bialej Podlaskiej, zajmujacy sie obiektem, skierowali wniosek do WKZ w Lublinie o umieszczenie grodziska na liscie zabytków. Wniosek motywowali jego wartoscia poznawcza i dobrym stanem zachowania. Za wpisaniem go do rejestru przemawiaja: dobrze udokumentowane uchwytne zarysy walów i fosy, slady konstrukcji drewnianych i nawarstwienie zwiazane z uzytkowaniem grodziska. Archeolodzy prowadzacy badania natkneli sie na fragmenty naczyn glinianych
i przedmiotów zelaznych, w tym na szczególnie interesujacy zestaw zelaznych grotów strzal.
We wniosku znalazlo sie tez stwierdzenie mówiace o tym, ze elementy uzbrojenia i slady spalonych elementów drewnianych swiadcza o tym, ze obiekt mógl odgrywac wazna role w wydarzeniach historycznych, to dodatkowo zwieksza jego wartosc. Cieszy tez dobry stan grodziska, waly i fosa sa dobrze czytelne, nie nosza sladów zniszczen.
Wiedzieli wczesniej
– Miejscowi ludzie donosili o istnieniu w lesie pozostalosci po wojnach szwedzkich. Kiedy to sprawdzilismy, okazalo sie, ze to slady z czasów o wiele starszych – mówi jeden z archeologów, Bogdan Wetoszka.
Pojedyncze wzmianki na ten temat pojawily sie w wydanym w 1974 roku opracowaniu „Archeologia Polski”. W 1998 obiektem interesowal sie Mieczyslaw Bien, który wykonal jego operat techniczny. Po czterech latach zaczely sie badania weryfikacyjno- sondazowe, prowadzone przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytkó
w w Lublinie. Dlaczego tak dlugo czekano z podjeciem prac? – W nauce juz tak jest, ze ktos cos zauwazy i o tym napisze, a potem znów sie o tym na jakis czas zapomina – odpowiada Bogdan Wetoszka.
Wyglada na to, ze archeolodzy na razie zapomna o odkryciu. Jak zapowiada B. Wetoszka, w najblizszym czasie chca przebadac kilka miejsc w gminach: Stoczek Lukowski, Adamów i Wola Myslowska, bo, jak mówia, powiat lukowski jest najslabiej przebadanym w okolicy.
Teraz kolej na innych. Naczelnik wydzialu promocji z lukowskiego starostwa, Marcin Matenko od poczatku bardzo interesuje sie odkryciem w Strzyzewie i zastanawia sie, jak moze ono pomóc w promocji powiatu. – To bardzo ciekawe odkrycie i warto je wykorzystac do promocji naszego powiatu. Moze trzeba teraz pomyslec na przyklad o sciezce rowerowej do miejsca, gdzie byl gród? – zastanawia sie Marcin Matenko.