28 stycznia o godz. 18.00 w Muzeum Regionalnym w Siedlcach rozpocznie się wykład historyka Piotra Ługowskiego “Artyści XVIII-wiecznych Siedlec”. P. Ługowski, który jest doktorantem Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk przybliży w swoim wystąpieniu postacie: Antonia Solariego, Antoniego Herliczki, Szymona Czechowicza, Stanisława Zawadzkiego, Szymona Bogumiła Zuga i Zygmunta Vogla.
P. Ługowski studiował historię sztuki na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim oraz na Uniwersytecie "La Sapienza" w Rzymie. Szczególnie interesują go sztuka nowożytna polska i włoska. W Siedlcach jak do tej pory przyjrzał się bliżej Staremu Kościołowi i Bramie Księżnej A. Ogińskiej. Swoje spostrzeżenia na temat najstarszej parafii w Siedlcach opublikował w artykułach "Kościół św. Stanisława w Siedlcach. Studium historyczno-artystyczne obiektu" oraz "De aedificis parochialis przy kościele św. Stanisława w Siedlcach", które znalazły się we Wschodnim Roczniku Humanistycznym (T. III/2006 oraz T. IV/2007).
Na ubiegłorocznym Festiwalu Nauki i Sztuki w Siedlcach z kolei P. Ługowski bardzo ciekawie i przekonująco argumentował natomiast, że "Brama Księżnej Ogińskiej jest nierozpoznanym dziełem Szymona Bogumiła Zuga". Murowany pałac został wybudowany w Siedlcach jeszcze przed 1730 r., przez Kazimierza Czartoryskiego, na miejscu dworów drewnianych, o których była wzmianka w 1698 r. W latach 1769-1770 gruntowny remont pałacu przeprowadził syn Kazimierza, a ojciec Aleksandry (późniejszej Ogińskiej) Michał Fryderyk Czartoryski. W 1775 r. Aleksandra Ogińska odziedziczyła po ojcu pałac z dobrami siedleckimi. W latach 1779-1781 przebudowała go wg planów jednego z najznamienitszych architektów warszawskich końca XVIII w., Stanisława Zawadzkiego. W centralnej części została dobudowana górna kondygnacja z nową elewacją frontową. Po bokach dobudowano dwa skrzydła poprzeczne. Całość budynku nabrała charakteru klasycznego.
Osobom niemającym na co dzień wiele wspólnego z historią sztuki nazwiska tych 6 arytystów (malarzy i architektów) być może niewiele mówią. Warto to zmienić, bo byli to mistrzowie z najwyższej półki. Zacznijmy jednak od siedleckich zabytków, przy projektowaniu, budowie lub dekoracji pojawili się ci wielcy zdolni tamtych czasów.
Stanisław Zawadzki (ur. w roku 1743 w Warszawie, zm. 19 października 1806 w Warszawie) zaprojektował nie tylko klasycystyczną szatę pałacu Ogińskich, ale również ozdobiony sześcioma kolumnami okrągłymi ołtarz w Starym Kościele. W szczycie ołtarza znajdziemy wyobrażenie Opatrzności Bożej w promieniach i w obłokach. We wnęce ołtarza umieszczono obraz Matki Boskiej z dzieciątkiem (Matki Boskiej Śnieżnej lub Salus Pupuli Romanus), przeniesiony z wcześniejszego, drewnianego kościoła.
Poza budowlami w Siedlecach, St. Zawadzki ma na swoim koncie projekty pałaców w: Dobrzycy, Śmiełowie i Lubostroniu, kościołów: św. Tekli w Krzyżanowicach pod Pińczowem, św. Michała Archanioła w Nowym Dworze Mazowieckim i… Zamku Ujazdowskiego w Warszawie. Wg jego projektu rozpoczęto również budowę Pałacu Tyszkiewiczów w Warszawie na Krakowskim Przedmieściu (ostatecznie zrealizowano projekt Jana Kamsetzera), oraz przebudowę dawnego pałacu Jana Humańskiego w Warszawie (Miodowa 26, róg Długiej).
Kościół św. Stanisława w Siedlcach został wybudowany w latach 1740-1749, staraniem Kazimierza i Izabeli z Morsztynów Czartoryskiej, wg projektu architekta królewskiego, Antonia Solariego (1700–1763), który otrzymał za tę pracę 22 tys. zł pol. Na miejscu pracami kierował murator warszawski, Henryk Szultz. W roku 1750 wnętrze świątyni zostało ozdobione przez malarza pochodzenia czeskiego, Antoniego Herliczkę, który wamalował al fresco ołtarz główny i 4 ołtarze boczne w kaplicach. Co ciekawe, zrobił to wg wzoru fresków z… kościoła farnego w Węgrowie. Cztery lata później freski te zostały zastąpione w ołtarzach bocznych obrazami Szymona Czechowicza (ur. przed 22 lipca 1689 w Krakowie, zm. 21 lipca 1775 w Warszawie).
W prezbiterium kościoła znajdują się obrazy z kolekcji Ossolińskich, przedstawiające 4 ewangelistów. Brama została wzniesiona na zlecenie Michała Fryderyka Czartoryskiego w latach 1773-6, jak przekonywał (z powodzeniem zresztą) na Festiwalu Nauki Piotr Ługowski, wg projektu Szymona Bogumiła Zuga.
W pobliżu kościoła, przy ulicy Starowiejskiej, zobaczymy skrzydła boczne dawnej bramy – dzwonnicy, która pierwotnie miała kształt łuku triumfalnego o trzech arkadach.
Rada Miejska w czasie I wojny światowej nadała dzwonnicy miano Bramy księżnej Ogińskiej. W maju (10-13) 1941 r. brama została rozebrana przez Niemców, gdyż utrudniała przejazd pojazdów pancernych. Obecnie pozostały jedynie skrzydła boczne tej budowli, zawierające niewielkie pomieszczenia użytkowe.
Szymon Bogumił Zug zaprojektował też najprawdopodobniej ogród Aleksandry Ogińskiej, dawniej zwany od imienia właścicielki Aleksandrowem, a dziś Aleksandrią. Widok fragmentu ogrodu, założonego w latach 1776-1781, z czasów jego świetności możemy podziwiać na akwareli z 1791 r., autorstwa Zygmunta Vogla.
Pierwszy park został założony w Siedlcach w I poł. XVIII w., w formie parku "włoskiego". A. Ogińska zmieniła wygląd parku na sentymentalny. Pośrodku, za stawem, znajdował się zaprojektowany najprawdopodobniej przez Szymona Bogumiła Zuga, domek na sztucznej skale, z wejściem do groty, zwieńczony złamaną kolumną. Z prawej strony stał domek drewniany. Ogród został przekomponowany na przełomie XVIII i XIX w. Pawilony i sieć kanałów zniszczono w XIX w. Do dzisiaj zachował się tylko przekształcony w XIX w. staw z wyspami i śladami kanałów. Obecnie w miejscu dawnego ogrodu jest park miejski.
Klasycystyczna kaplica grobowa pw. Świętego Krzyża, znana jako Kaplica Ogińskich, została wybudowana w 1791 r., wg projektu Zygmunta Vogla. Na polecenie Aleksandry Ogińskiej wzniesiono ją w pobliżu pałacu, na miejscu najstarszego kościoła siedleckiego, wokół którego był pierwszy cmentarz. Od 1798 r., kiedy to w podziemiach kaplicy pochowano Księżną Aleksandrę, kaplica jest nazywana kaplicą grobową Aleksandry Ogińskiej.
Jeszcze w tym samym roku, w którym wzniesiono kaplicę, Z. Vogel uwiecznił ją na swojej akwareli. Kaplica ma podstawę ośmioboku, jest ozdobiona kolumnami toskańskimi i pokryta kopułą z ażurową latarnią. Na głównych drzwiach jest XVIII-wieczna kołatka o kształcie lwich głów. Nad drzwiami bocznymi, które są wejściem do krypty, znajdują się inicjały Aleksandry Ogińskiej. Całość jest otoczona ośmiokątnym ogrodzeniem murowanym.
To tyle "pewników" historycznych. Po wykładzie Piotra Ługowskiego na ubiegłorocznym Festiwalu Nauki i Sztuki w Siedlcach jestem jednak więcej niż pewna, że i na środowym spotkaniu w Muzeum Regionalnym, mieszczącym się w Ratuszu "pod Jackiem" zachwyci lub zaskoczy nas swoim spojrzeniem na sztukę. Warto je poznać, bo mimo młodego wieku, P. Ługowski nie dość, że bardzo wnikliwie przygląda się architekturze i sztuce w Siedlcach, to jeszcze z imponującą dokładnością dokumentuje faktograficznie i ikonograficznie swoje tezy. (Ana)
