Cuda Węgrowa

Na książkę prof. Mariusza Karpowicza węgrowianie czekali z utęsknieniem. Zwłaszcza ci, którzy wcześniej mieli okazję wysłuchać wykładów tego cenionego historyka sztuki, emerytowanego profesora Uniwersytetu Warszawskiego, na temat zabytków ich miasta. Tak było m.in. kilka lat temu podczas Europejskich Dni Dziedzictwa w Węgrowie, gdy słuchaczy barwnej gawędy zelektryzowało stwierdzenie pana profesora, że Węgrów zbudowała… mafia. Chodziło oczywiście o włoską mafię artystyczną, która w XVII i XVIII wieku opanowała znaczną połać Rzeczpospolitej Obojga Narodów, wznosząc na zlecenie polskich magnatów kościoły, zamki i pałace.

O oczekiwaniu na książkę przypomniano publicznie latem 2008 r., gdy prof. Mariusz Karpowicz otrzymał tytuł honorowego obywatela Węgrowa. I wreszcie jest! Wiemy, że na „Cuda Węgrowa” warto było czekać. Starannie wydana, bogato ilustrowana pozycja ucieszy niejednego czytelnika, nie tylko z Węgrowa. 

Podróż brzemienna w następstwa 

Prof. Mariusz Karpowicz zaczyna swoją opowieść o cudach Węgrowa bardzo osobiście: „Moja znajomość z Węgrowem zaczęła się wiosną 1955 roku. Byłem wówczas jeszcze studentem historii sztuki Uniwersytetu Warszawskiego i przygotowywałem pracę magisterską. W trakcie tych przygotowań natrafiłem na list z roku 1709, w którym Michał Anioł Palloni został wymieniony z imienia i nazwiska jako twórca fresków w farze. Wiadomość rewelacyjna, cykl dotąd nienotowany. Postanowiłem zobaczyć na własne oczy tę rewelację. Podróż to była brzemienna w następstwa, zdecydowała o przebiegu całego mojego życia. (…) Od tego momentu z zabytkami Węgrowa pod powiekami, utrwalonymi na zawsze w pamięci, poszedłem w dalsze, zawodowe życie historyka sztuki.” Ten ton osobistej zażyłości z Węgrowem przenika całą książkę prof. Mariusza Karpowicza. Z licznych fragmentów warto zwrócić uwagę choćby na ten, w którym martwi się, by zasadzone przed farą świerki nie przesłoniły w przyszłości pięknej fasady kościoła. Opowieść profesora jest pełna pasji i zaangażowania. Dzięki temu nie nudzi. Świetnie się ją czyta, jak najlepsze eseje. 

Miasto niezwykłe 

„Węgrów jest miastem zaiste niezwykłym. Wszystko, co nam pozostawiła przeszłość, a zwłaszcza wiek XVII i XVIII, jest tu wyjątkowej, europejskiej klasy, odmienne od wszelkich innych realizacji, a nawet wręcz nowatorskie i wzorcowe. Jest miastem niezwykłym nie tylko w skali Podlasia czy Mazowsza, ale w ogóle całej Polski. Nie ma tu bowiem wcale tego prowincjonalnego piętna, owej charakterystycznej szarej przeciętności innych miasteczek, gdzie w szarzyźnie bywa czasem zagubiony jakiś jeden czy drugi obiekt wyższej klasy. W Węgrowie przeciwnie – wszystkie zabytki, jakie przetrwały, trzymają poziom w naszym kraju najwyższy, iście stołeczny, a ich powstanie wiąże się z najpierwszymi i najważniejszymi nazwiskami artystycznymi epoki” – pisze prof. Mariusz Karpowicz. „Cuda Węgrowa” to rozprawa, która w całej rozciągłości potwierdza postawioną wyżej tezę. 

Autor prezentuje Węgrów w kontekście sztuki polskiej i włoskiej sztuki z przełomu XVII i XVIII wieku. Przed oczami czytelnika odkrywa artystyczne powiązania, paralele. Budowle i dzieła, które pozostawiła po sobie w Węgrowie „włoska mafia”, przedstawia na tle innych obiektów, fresków czy obrazów. Nie zapomina o mecenasie artystów, właścicielu Węgrowa – Janu Dobrogoście Krasińskim. Przedstawia pracujących w Węgrowie twórców, byli to m.in.: Józef Szymon Belotti, Isidoro Affaitati, Carlo Ceroni, Franciszek Ceroni, Jan Reisner, Andrzej Schlüter, Michał Anioł Palloni. Zasadniczą część książki wypełnia jednak opis samych pozostawionych przez nich budowli – fary i kościoła poreformackiego oraz dzieł, które wypełniają wnętrza obu świątyń. Wszystko napisane z wielkim znawstwem, wdzięcznie, szczegółowo, ale przystępnie. Po lekturze tej książki, a jeszcze lepiej – z jej egzemplarzem pod pachą, na „cuda Węgrowa” spojrzy się zupełnie innym, świeżym i odkrywczym spojrzeniem.

***
Fotoreportaż Michała Kurca ze spotkania z profesorem Mariuszem Karpowiczem – Honorowym Obywatelem Węgrowa – znajdziecie TUTAJ.