Festiwal Sztuki Filmowej Jidysz

19 kwietnia o godz. 17.00 w Sali Widowiskowej Sokołowskiego Ośrodka Kultury (ul. Wolności 27) rozpocznie się pierwszy Festiwal Sztuki Filmowej Jidysz. Będzie można na nim zobaczyć 4 filmy – nieme i dźwiękowe, fabularne i dokumentalne. Dwa z nich – “Pięć miast” oraz “Tryptyk litewski”, którego część jest poświęcona m.in. Sokołowowi Podlaskiemu, pochodzą ze zbiorów archiwalnych Stevena Spielberga.

Nakręcony w 1939 r. film „Pięć miast” Saula Goskinda opowiada o przedwojennym życiu Żydów. Na trwający 50 minut film składają się 10-minutowe obrazy: Życie Żydów w Krakowie, Życie Żydów w Wilnie, Życie Żydów we Lwowie, Dzień w Warszawie oraz Życie Żydów w Białymstoku. 

"Przeczuwając zbliżający się koniec kilkuwiekowej historii społeczności żydowskiej w Polsce, właściciele warszawskiej wytwórni Kinor Saul i Mosze Goskindowie, zarejestrowali na taśmach filmowych dorobek gmin żydowskich w 6 miastach (film o Łodzi, niestety, zaginął). Na kilka tygodni przed wybuchem wojny kopie zostały wysłane do USA i tam kilka lat przeleżały na poczcie. Sprzedane na pocztowej aukcji nieodebranych przesyłek, znalazły się w końcu w prywatnych rękach. Kilka lat później taśmy filmowe, pocięte na kawałki, znalazły się w Izraelu. Ponownie zmontował je sam Saul Goskind, ich twórca.

Pięć miast, dziesiątki gmachów użyteczności publicznej, setki ulic, tysiące domów, kilka milionów żydowskich obywateli II Rzeczpospolitej. Cegły w murach starych kamienic, witryny znajomych sklepów, zaułki, korpulentne handlarki, setki twarzy, tysiące interesujących historii, miliony ważnych i mniej ważnych spraw, czyjeś Życie…" (za www.jewish.org.pl)

Mieszkańców Sokołowa z pewnością zainteresuje także dokumentalny „Tryptyk litewski”, zrealizowany w 1931 r. Film ten jest opowieścią o podróży rodziny żydowskiej w latach 30. do: Rzeszowa, Kolbuszowej, Rażniowa, Nowogródka i… Sokołowa Podlaskiego. 

Nikogo nie trzeba też namawiać do obejrzenia amerykańskiego filmu fabularnego "Tevje" (90 min.) Marice’a Schwartza z 1939 r., będącego adaptacją ksiażki Szolema Alejchema "Dzieje Tewjego Mleczarza", na podstawie której powstał słynny musical "Skrzypek na dachu". 

Elementem łączącym kulturę przedwojennych Żydów z życiem religijnym dzisiejszego Izraela jest film dokumentalny Małgorzaty Burzyńskiej-Keller "Wesele chasydzkie” (30 min.) z 2008 r., pokazujący obrzędowość ortodoksyjnych Żydów. 

Festiwal Sztuki Filmowej Jidysz już po raz czwarty jest organizowany w Polsce przez Fundację Ochrony Dziedzictwa Kultury Żydów "Wspólne Korzenie". Ma na celu prezentację unikatowych filmów jidysz, nieznanych szerokiej publiczności. Obejrzenie ich pozwala poznać bogactwo: tradycji, zwyczajów i kultury Żydów aszkenazyjskich.

Małgorzata Burzyńska-Keller jest nie tylko reżyserą filmów fabularnych i dokumentalnych, ale także realizatorką programów telewizyjnych i Prezeską Fundacji Ochrony Dziedzictwa Kultury Żydów. Od 1996 r. wykłada na Wydziale Reżyserii PWSFTviT w Łodzi. Do roku 2000 była asystentką Wojciecha Jerzego Hasa. 
Ona też poprowadzi Festiwal Sztuki Filmowej Jidysz w Sokołowie Podlaskim. Wstęp wolny. 

Jidysz (dosłownie: żydowski – od pierwotnego określenia w tym języku żydowski niemiecki) – to język Żydów aszkenazyjskich, powstały ok. X wieku w południowych Niemczech, na bazie dialektu średnio-wysokoniemieckiego z dodatkiem elementów: hebrajskich, słowiańskich i romańskich.

Jidysz nazwany jest także niekiedy matczynym językiem lub językiem aszkenazyjskim w odróżnieniu od języka świętego, czyli hebrajskiego. Pierwszy datowany dokument piśmienniczy w jidysz pochodzi z roku 1272. (Ana)