Był kwiecień, więc gdy kończyła się bitwa pod Iganiami, niebawem miał zapaść zmierzch… Powstańcy walczyli z Rosjanami 4 godziny. Rosjanie przegrali mimo przewagi liczebnej. Ponieśli także dużo większe straty niż Polacy.
Powstanie listopadowe, którego rocznicę wybuchu właśnie obchodzimy, ostatecznie upadło, ale Polacy odnosili też spektakularne zwycięstwa na polach bitew. Jedno z nich to bitwa pod Iganiami koło Siedlec.
Jest wiosna 1831 roku. Po bitwie pod Olszynką Grochowską (25 lutego 1831; taktyczne zwycięstwo Rosjan, strategiczne – Polaków) i przerwie w działaniach wojennych, siły polskie ruszyły do natarcia. Cel: rozbicie carskich sił inwazyjnych. W czasie ofensywy wiosennej powstańcy odnieśli sukcesy w bitwach pod: Wawrem, Dębem Wielkim, Kałuszynem i Domanicami. 10 kwietnia gen. Ignacy Prądzyński dotarł pod Iganie. Tu, na przedpolach Siedlec (to ważne, bo w mieście znajdowały się rosyjskie magazyny wojskowe) Polacy stoczyli bitwę z siłami gen. Grigorija Rosena. Wojska gen. Ignacego Prądzyńskiego przybyły pod Iganie koło godziny 13. Generał zarządził odpoczynek. Oczekiwał przybycia gen. Jana Skrzyneckiego (wodza naczelnego powstania), z nadzieją, że jego wojska są niedaleko, bo poruszały się Traktem Brzeskim – pierwszą bitą drogą w Królestwie Polskim o wielkim znaczeniu strategicznym.
Około godziny 15 bitwę rozpoczęły ruchy sił mjr. Józefa Bema i wymiana artyleryjska między wojskami. Miało to posłużyć gen. Skrzyneckiemu jako sygnał do rozpoczęcia walk. Ale jego żołnierze wciąż się nie pojawiali. Oddział gen. Skrzyneckiego wciąż był oddalony od miejsca potyczki. Wkrótce do Igań dotarł 8. Pułk Piechoty gen. Kickiego, odbierając nieprzyjacielowi część zabudowań.
W odpowiedzi gen. Rosen, ze wschodniego brzegu Muchawki, wysłał pułki jegrów (strzelców wyborowych), zwanych „lwami warneńskimi”, które wypchnęły siły gen. Kickiego i ruszyły za nim w pościg. Sytuację sił polskich pogorszyło włączenie się do bitwy cofających się znad rzeki Kostrzyń sił carskich. Jednak gen. Prądzyński dostrzegł szansę. Zebrał część swoich sił, stając na czele 5. Pułku Piechoty i ruszył na tyły jegrów. Artyleria carska musiała wstrzymać ogień, by nie zranić swoich towarzyszy. W samych Iganiach siły polskie wyparły oddziały rosyjskie i zaczęły przemieszczać się na most na Muchawce, łączący pozycję gen. Rosena i artylerii carskiej z resztą armii w Iganiach. Rosjanie, zauważając, że Polacy mają zamiar ich odciąć, porzucili gonitwę za 8. Pułkiem Piechoty i rzucili się do ucieczki. Jednak tylko część tych sił przedostała się na drugą stronę. Reszta została zablokowana przez żołnierzy gen. Prądzyńskiego.
Bitwa zakończyła się koło godziny 19. Straty w siłach rosyjskich wynosiły około 5 tys. zabitych, rannych i pojmanych z 16 tys. obecnych na początku bitwy. Polskie wojsko straciło około 400 żołnierzy (z 11 tysięcy).
Gen. Skrzynecki przybył do Igań już po zakończeniu bitwy. Gen. Prądzyński przywitał go słowami „Siedlce, Siedlce”, odpowiedź wodza naczelnego brzmiała zniechęcająco: „Gorączka z ciebie, dosyć na dzisiaj”. A wkrótce… zarządzono odwrót spod Siedlec, spowodowany zbliżeniem się rosyjskich sił, dowodzonych przez feldmarszałka Iwana Dybicza. Był to koniec wiosennej ofensywy sił polskich. Następna próba prowadzenia kampanii przez wojska polskie zakończyła się przegraną bitwą pod Ostrołęką. Inicjatywa znalazła się w rękach armii carskiej.
13 września 1931 roku w Iganiach odsłonięto pomnik, poświęcony bitwie. Zaprojektował go student architektury Jan Mucharski, za wykonanie była odpowiedzialna rzeźbiarka Wiktoria Jacynina. Pomnik ufundowali mieszkańcy powiatu siedleckiego. W uroczystości odsłonięcia pomnika brało udział około 15 tys. osób.
Mikołaj Rymuza
Uczeń klasy 3f ZSP nr 2 w Siedlcach
Źródła:
Bartosz Musiałowicz: Bitwa pod Iganiami – Instytut Polski w Kijowie
Stanisław Jabłonowski: Wspomnienia bateryi pozycyjnej artyleryi konnej gwardyi królewsko-polskiej – Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa (wbc.poznan.pl)
Ignacy Prądzyński: Pamiętniki generała Prądzyńskiego. T. 2 – Śląska Biblioteka Cyfrowa (sbc.org.pl)
http://monuments-remembrance.eu/pl/panstwa/polska/401-pomnik-bitwy-pod-iganiami-dostęp
Tekst powstał w ramach projektu: Dziennikarze lokalni uczniom
