Przez dwa dni od rana niemal do wieczora rozmawiano o stole. Niemozliwe? Oczywiscie, ze mozliwe. Humanisci potrafia. Konferencje naukowa „Strefa stolu (w kulturze, sztuce, religii, literaturze i jezyku)” zorganizowalo Kolo Naukowe Polonistów Instytutu Filologii Polskiej Akademii Podlaskiej w Siedlcach.
Jesli ktos pragnal zanurzyc sie w akademickiej inspirujacej atmosferze, 10 i 11 maja br. najlepszym do tego miejscem byl siedlecki Palac Oginskich. Na dwudniowe obrady przyjechali do Siedlec historycy literatury i jezykoznawcy, antropolodzy kultury, filmoznawcy, a takze reprezentanci takich dziedzin, jak socjologia, architektura czy konserwacja dziel sztuki.
– Staralismy sie, aby w jak najwiekszym stopniu byla to konferencja interdyscyplinarna – mówi Aneta Kryczka, prezes Kola Naukowego Polonistów. – Przygotowania do konferencji trwaly od stycznia. Poczatkowo chcielismy zorganizowac konferencje o uczcie. Okazalo sie jednak, ze konferencja na ten temat byla niedawno we Wroclawiu. W trakcie dlugich rozmów pojawil sie pomysl, aby tematem byl stól – opowiada prezes Aneta Kryczka.
Opiekunem Kola Naukowego Polonistów jest dr Malgorzata Burta. Czlonkowie kola spotykaja sie zwykle raz w miesiacu. Kilka miesiecy temu byli na wycieczce w Kozlówce i Lublinie. Kolo organizuje równiez wieczory filmowe z ambitnym repertuarem (w maju m.in. „Siódma pieczec” Ingmara Bergmana).
Referatów moc
Konferencja „Strefa stolu” spotkala sie z zainteresowaniem naukowców z calej Polski. Z referatami przyjechali przedstawiciele uczelni z: Bydgoszczy, Gdanska, Krakowa, Lublina, Lodzi, Opola, Tarnowa, Torunia, Warszawy. Najliczniej reprezentowani byli oczywiscie gospodarze, studenci Akademii Podlaskiej. W ciagu dwudniowych obrad wygloszono prawie trzydziesci referatów. Mozna powiedziec, ze byla to prawdziwie mordercza intelektualna dawka. – Wiemy, ze referatów bylo bardzo, bardzo duzo. Ale szkoda marnowac czas. Skoro ludzie przyjechali z tak daleka, trzeba wykorzystac kazdy moment
– mówi prezes Kola Polonistów Aneta Kryczka.
Wydawaloby sie, ze – parafrazujac slynna definicje z „Nowych Aten” Chmielowskiego – stól jaki jest, kazdy widzi, i ze niewiele mozna na jego temat powiedziec i wymyslic oprócz tego, co oczywiste. Stól to mebel, zwykle drewniany, skladajacy sie z blatu opartego na nogach. Licznych dowodów, ze nawet tak prostych definicji nie powinno przyjmowac sie bezrefleksyjnie, dostarczyl referat prof. Piotra Bozyka z krakowskiej ASP, pomyslodawcy i organizatora Biennale Sztuki Projektowania. Haslem ostatniego, piatego Biennale byl wlasnie stól. Jak udowodnil referent, wyobraznia projektantów sztuki uzytkowej dorównuje niemal wyobrazni artystów pop artu, chocby znanej kompozycji „Kobieta-stól” Allena Jonesa, o której opowiadal Filip Kabacinski.
Miejsce magiczne
Stól to centralne miejsce domu, w którym tworza sie rodzinne wiezi i gdzie podejmowane sa wazne decyzje. Stól to takze miejsce kulturotwórcze, przy którym obowiazuje etykieta. Nie jest chyba przypadkiem, ze jeden z pierwszych zabytków poezji swieckiej w jezyku polskim, pochodzacy z poczatku XV wieku wiersz Sloty traktuje wlasnie o zachowaniu sie przy stole:
„Panny! Na to sie trzymajcie:
Male kesy przed sie krajcie!
Ukrawaj czesto, a malo,
A jedz, bylec sie jedno chcialo!”
Sakralna moc domowego stolu jest szczególnie odczuwalna podczas Wigilii. Magiczna przestrzen stolu wigilijnego to miejsce, w którym dzieki kulinarnym i magicznym zabiegom spotykaja sie zywi
i umarli.
Wyglad stolu decyduje o tym, w jaki sposób ukladaja sie relacje gromadzacych sie przy nim osób. Wywodzacy sie z tradycji Arturianskiej okragly stól zapewnia równosc wszystkim, którzy przy nim zasiadaja. Przy okraglym stole nie ma bowiem miejsc wyróznionych, lepszych ani gorszych. Calkowicie odmienne zadania mial stól w zhierarchizowanej spolecznosci szlacheckiej, gdzie – jak wiemy z „Pana Tadeusza” – Podkomorzy najwyzsze bral miejsce za stolem, bo z wieku mu i z urzedu ten zaszczyt nalezy.
Nie tylko o jedzeniu
Skoro rozmawiano o stole, nie sposób bylo nie wspomniec o jedzeniu, Potrawach wigilijnych i tych wzietych z powiesci Tolkiena, a nawet z basni braci Grimm, gdzie stól, wypelniajac polecenie wlasciciela („Stoliczku, nakryj sie”), stawal sie zródlem bogactwa i obfitosci.
Symbolika stolu siega czasów biblijnych. Nie sposób przeciez nie pamietac o stole Ostatniej Wieczerzy (czy na pewno byl to taki stól, jakim utrwalil go Leonardo da Vinci na slynnym obrazie?) lub tez o oltarzu, czyli stole stanowiacym centralne, najswietsze miejsce kosciola, przy którym dokonuje sie ofiara. Stól to mebel sluzacy glównie do spozywania posilków, ale takze miejsce, przy którym prowadzi sie rozmowy, zabawy, gry. Przy nim nastepuja róznorakie interakcje. Z prac Edwarda T. Halla wiadomo na przyklad, ze najlatwiej nawiazujemy kontakty z osoba siedzaca przy prostopadlym do nas boku stolu. Latwiej zaprzyjaznic sie „przez róg” niz z osoba siedzaca naprzeciwko.
Znaczenie stolu utrwalilo sie w przyslowiach, wyrazeniach i zwrotach frazeologicznych. Uderz w stól, a nozyce sie odezwa – poucza jedno z bardziej rozpowszechnionych „stolowych” porzekadel. Mamy stól szwedzki i stól barokowy, stól operacyjny, stolik spirytystyczny, stól konserwatorski, stól bernardynski (czyli obfity), okragly stól… I tak dalej.
Jak udowodnil przebieg konferencji „Strefa stolu”, o tym pospolitym meblu mozna mówic intrygujaco, zajmujaco i na rózne sposoby. Pod wzgledem praktycznym najwazniejszy jest plaski, równy blat. Reszta jest referatem.
