Kiedy przed dwoma laty badacz literatury z Krakowa, Jan Plonka, kupil w miejscowym antykwariacie egzemplarz poematu „Hanna” pochodzacy z XIX wieku, autorstwa niejakiego Guldensterna, nie wiedzial, jaki wplyw wywrze to na jego dalsze zycie.
Nietrudno wyobrazic sobie, jak bardzo pózniej byl zdziwiony, kiedy w dziele pozornie nieznanego autora zaczal krok po kroku i strona po stronie rozpoznawac styl Henryka Sienkiewicza. Jedna z instytucji, z która badacz literatury nawiazal kontakt, jest Muzeum Henryka Sienkiewicza w Woli Okrzejskiej w podlukowskiej gminie Krzywda. Razem z Cezarym Cybulskim z tej placówki próbowalismy sprawdzic, czy polski noblista rzeczywiscie napisal „Hanne” i co za tym idzie – bral udzial w Powstaniu Styczniowym. Ruszylismy w okolice Wojcieszkowa, gdzie mógl w czasie powstania przebywac pisarz i na miejscu próbowalismy badac prawde.
Odkrywca dziela
Egzemplarz „Hanny”, który w ubieglym roku kupil w krakowskim antykwariacie Jan Plonka, zostal wydrukowany w 1890 roku. Kiedy badacz wzial go do rak, okazalo sie, ze egzemplarz przez ponad sto lat nie zostal nawet rozciety. To wskazuje na to, ze nikt go nie mógl przeczytac tak, jak drugiego egzemplarza tego poematu, który J. Plonka znalazl w Bibliotece Jagiellonskiej. Druga ksiazka tez nie byla czytana, bo – jak stwierdzil Jan Plonka – jej karta wypozyczen byla pusta. Zdaniem J.Plonki przed ponad stu laty wydano tylko siedem egzemplarzy tego dziela. Odnalezienie przez niego w Krakowie dwóch nieczytanych egzemplarzy tlumaczy, dlaczego dotychczas nikt nie skojarzyl „Hanny” z Sienkiewiczem.
Dziwnie znajomy styl
„Hanna” jest napisana regularnym 13-zgloskowcem, sklada sie z 12 piesni i 176 stron. Powierzchowne podobienstwo do „Pana Tadeusza” moze sprawic wrazenie, ze poemat jest holdem oddanym przez Guldensterna Adamowi Mickiewiczowi.
– Juz po lekturze pierwszych stron zorientowalem sie, ze to, co czytam jest mi dziwnie bliskie – mówi Jan Plonka. – Lubie pisarstwo Sienkiewicza. Skupilem sie na tekscie, zaznaczylem charakterystyczne dla Sienkiewicza slowa i zwroty, sposób prowadzenia akcji. Podejrzewam, ze Sienkiewcz zaczal pisac „Hanne” tuz po upadku powstania. W tym okresie stworzyl przeciez trzy inne 13-zgloskowce, napisane na poziomie podobnym do „Hanny”. Te wiersze Sienkiewicza zawieraja co najmniej dziesiec par rymów dwuslownych, identycznych, jak w poemacie Guldensterna. Znalazlem w „Hannie” tez slowa i archaizmy typowe dla pióra noblisty – mówi odkrywca dziela.
Jan Plonka pokazal „Hanne” wielu profesorom akademickim, autorytetom, znawcom twórczosci i biografii pisarza. nie wykluczyli oni autorstwa Sienkiewicza, potwierdzili tez wiele poszlak wysuwanych przez Jana Plonke.
Antycarska „Hanna”
Akcja poematu toczy sie podczas Powstania Styczniowego, ma wymowe bardzo wroga wladzom carskim. Jest pamietnikiem mlodego uczestnika narodowego zrywu.
– Od dziecka slyszalem to, co zostalo powszechnie uznane za sluszne, ze Sienkiewicz nie bral udzialu w Powstaniu – mówi Cezary Cybulski z Muzeum w Woli Okrzejskiej, który niedlugo po odkryciu „Hanny” wlaczyl sie w literackie sledztwo. – Ten poemat bylby dowodem na to, ze bylo odwrotnie. Ustalilem, ze mlodzi chlopcy, którzy rwali sie do walki
o wolnosc ojczyzny na Podlasiu, zostali zbici przez Rosjan nahajami. W chwili wybuchu walk Sienkiewicz mial 17 lat.
Zwolennicy tezy przypisujacej poemat Sienkiewiczowi twierdza, ze w czerwcu 1863 roku pisarz przyjechal na ziemie lukowska do Burca na wakacje. Dowiedzial sie, ze jego kuzyn, wlasciciel wsi Siedliska (okolice Wojcieszkowa), Zdzislaw Dmochowski na polecenie generala Michala Heydenreicha organizuje oddzial konny. Mlody Henryk szybko zaciagnal sie do oddzialu i 11 lipca 1863 roku pod dowództwem Karola Krysinskiego wzial udzial w bitwie pod Janówka kolo Slawatycz na terenie gminy Hanna.
Na tropie Guldensterna…
Janowi Plonce pomagaja Antoni Cybulski kierujacy muzeum pisarza w Woli Okrzejskiej i jego syn Cezary. W muzeum mozna kupic reprint poematu „Hanna”. Prowadzacy muzeum Cybulscy czekaja na kazdy sygnal, który móglby im pomóc otworzyc kolejna furtke. – Duzo o pisarzu wiedza mieszkancy okolicznych miejscowosci. To glównie wiedza przekazywana z pokolenia na pokolenie moze pomóc w odtworzeniu prawdy historycznej i w rozwiklaniu zagadki, czy Sienkiewicz walczyl w powstaniu i jest autorem „Hanny” – mówi dyrektor muzeum Antoni Cybulski.
Miejscowi wierza Plonce
Na plycie rodzinnego grobowca rodziny Dmochowskich na cmentarzu w Wojcieszkowie widnieje 11 nazwisk. Emerytowany koscielny Honorat Lecicki, którego ojciec, dziad i pradziad grzebali zmarlych na tym cmentarzu, twierdzi, ze w srodku jest ponad dwadziescia trumien. Miejscowi nie potwierdzaja, ale i nie zaprzeczaja innej tezie, której próbowal dowiesc J.Plonka mówiacej o tym, ze w Wojcieszkowie potajemnie pochowano starszego brata Henryka Sienkiewicza, Kazimierza. – Udalo sie ustalic, ze Kazimierz opuscil Legie Cudzoziemska i przyjechal walczyc w powstaniu. Prawdopodobnie polegl, zostal przewieziony w rodzinne strony i pochowany w rodzinnym grobowcu Dmochowskich – przypuszcza Cezary Cybulski.
– Powstanców, tak jak partyzantów w czasie wojny, chowano noca, czesto podczas burzy, w obawie przed represjami. Tak moglo byc i tym razem – mówi miejscowa regionalistka, prezes Towarzystwa Przyjaciól Wojcieszkowa, Jadwiga Józwik. Malo kto zna okolice i jej historie tak jak ona. Miesiacami wertowala w panstwowych archiwach dokumenty dotyczace gminy Wojcieszków. Mysli o wydaniu broszury opisujacej historie kazdego przydroznego krzyza i kapliczki w gminie. Pani Jadwiga, gminna radna i emerytowana nauczycielka jezyka polskiego w miejscowej podstawówce, tak jak wielu mieszkanców Wojcieszkowa dokladnie przeczytala juz „Hanne”. Teraz mysli o organizacji prelekcji na jej temat. – Lektura tej ksiazki upewnia mnie w przekonaniu, ze Sienkiewicz jest jej autorem i ze bral udzial w powstaniu. Wszystko sie tu zgadza. To wyglada tak, jakby „Hanna” byla tez o nas – mówi pani Jadwiga.
Mocno zaangazowany jest równiez Honorat Lecicki: – Byli juz u mnie w tej sprawie z telewizji – mówi z zadowoleniem – Przeczytalem te ksiazke i mysle, ze Sienkiewicz jednak walczyl w powstaniu.
qwe
qwe
,,HANNA”