Prezeska z zasadami

Pochodzi z Terespola. 10 lat temu przyjechała do Siedlec na studia – i została. Szczęśliwy przypadek? Chyba tak, bo właśnie tu znalazła sposób na życie: pracę na rzecz kultury niezależnej. W 2002 roku wraz z przyjaciółmi utworzyła Stowarzyszenie „tutajteraz”. Propaguje kulturę alternatywną, prowadzi akcje o charakterze społecznym oraz edukacyjnym. Często są to imprezy o przekazie antydyskryminacyjnym czy antyfaszystowskim.

Stowarzyszenie „tutajteraz” zainicjowało około 60 koncertów zespołów sceny niezależnej (z: Kanady, Holandii, Austrii, Finlandii czy Rosji). Oprócz tego prowadzi aktywną działalność wydawniczą. Dotychczas ukazało się 9 interesujących publikacji książkowych. Najważniejsze z nich, to „Kobiety Siedlec. Wybrane sylwetki” Edyty Daniluk i „Stalag 366 Siedlce” Edwarda Kopówki. Ostatnio we współpracy ze Stowarzyszeniem im. Stanisława Brzozowskiego i pismem „Krytyka Polityczna” organizuje ciekawe debaty. Do tej pory ich gośćmi byli: Kazimiera Szczuka, Kinga Dunin czy Magdalena Środa. 

– Ktoś kiedyś powiedział o Tobie: „taka nasza lokalna Kazia Szczuka”. Przesadził? 

– Chciałabym, żeby nie. To mi pochlebia. Bardzo cenię Kazię Szczukę. Ale nie za jej cięty język – po prostu uważam ją za bardzo mądrą osobę. 

– Łączą Was odważne i wyraziste poglądy. Obie stanowczo sprzeciwiacie się dyskryminacji – w Waszym otoczeniu nie ma zgody na: rasizm, antysemityzm czy homofobię… 

– Staram się niczego nie przemilczać. I nie minimalizować. Reagować zarówno na jawną napaść, jak i na to, co ludzie mówią czasem w żartach lub rzucają mimochodem. Z antysemityzmem jest trochę lepiej. W społeczeństwie utarło się, że o osobach narodowości żydowskiej pewnych rzeczy nie wypada mówić. I nawet jeśli ktoś ma inne poglądy, zatrzymuje je dla siebie. Gorzej z homofobami. Ludzie o takich przekonaniach wręcz się nimi szczycą, podpierając swoją wrogość argumentami pochodzenia religijnego. A to jest bez sensu. Sam papież powiedział, że choć homoseksualizm nie jest zgodny z nauką Kościoła, należy tych ludzi tolerować i darzyć miłością jako bliźnich. 

– Od kilku lat popularyzujecie tematykę równouprawnienia płci, organizując warsztaty genderowe. Czego to wynik? 

– W ostatnich latach, tak w Europie, jak w Polsce, kwestia równouprawnienia mężczyzn i kobiet poszła do przodu. Wciąż jest jednak wiele do zrobienia. W dalszym ciągu kobiety są dyskryminowane – jeśli nie jawnie, to w inny sposób, np. w mowie. Sam język polski jest dyskryminujący. Wiele zawodów nie ma odpowiedników żeńskich albo się ich nie używa. Pisze się: „lekarz”, „dyrektor”, „prezes”… 

– Przecież można napisać: „lekarka”. 

– Można, ale kto tak napisze? Na mojej wizytówce można przeczytać: „prezeska Stowarzyszenia” i ludzie zwracają mi uwagę, że to brzydko. Oczywiście dyskryminacja w języku to lekka forma, ale jednak trochę eliminuje kobiety ze świadomości. 

***

– A twardsza dyskryminacja? – To np. dyskryminacja na tle seksualnym. Moja koleżanka została zgwałcona. Kiedy poszła na policję zgłosić zdarzenie, usłyszała: „Jak pani była ubrana?”. Takie pytanie jest niewybaczalne! Jeżeli o godzinie 21.00 przez las idzie dziewczyna w krótkiej spódnicy, to znaczy, że można ją gwałcić? Ma napisane na plecach: „Gwałć mnie, bo mam krótką spódnicę”? Do dziś w wielu placówkach nie ma kompetentnych, przeszkolonych osób, które mogłyby porozmawiać z ofiarą gwałtu i jej pomóc. 

– Jest też dyskryminacja w miejscu pracy. 

– Sama tego doświadczyłam, kiedy starałam się o pracę. Facet zapytał, czy jestem mężatką i czy planuję mieć dzieci. Dał mi do zrozumienia: „Pani ma lepsze kompetencje, ale mężczyzna nie zajdzie w ciążę”. Pracodawca nie powinien pytać o plany rodzinne, a już karygodne jest podpisywanie lojalek, że nie będzie się miało dzieci przez trzy lata. Z tym się już idzie do sądu. Poza tym kobiety zarabiają w dalszym ciągu o jakieś dwadzieścia, trzydzieści procent mniej od mężczyzn na tych samych stanowiskach i z tym samym wykształceniem. 

– Zatem organizowane przez Was warsztaty mają uświadomić kobietom, że nie muszą się na to wszystko godzić? 

– Dokładnie. I bardziej dotyczą życia osobistego, stereotypów. Jeden z nich to przekonanie, że kobieta ma być miła, delikatna i stworzona do opieki nad ogniskiem domowym. Nieprawda. To nie są cechy naturalne biologicznie, ale efekt wychowania w pewnym środowisku, tradycyjnie narzucone role społeczne. To, co nas określa jako „kobiety” i jako „mężczyzn”, nie jest tak jednoznaczne i oczywiste, jak by mogło się wydawać. 

– Czyli równie dobrze możemy dać dziewczynce resoraki, a chłopcu lalkę i będą się nimi bawić? 

– Oczywiście. Pewne role możemy odwrócić, a pewnych nie. Na początku warsztatów zawsze robimy proste ćwiczenia, które mają uświadomić, czym różni się płeć biologiczna od płci kulturowej. Nasze cechy płciowe i hormony to sprawy, których nie zmienimy. Wiadomo, że ojciec nie może nakarmić dziecka piersią, ale we wszystkich pozostałych kwestiach może wychowywać dziecko na równi z kobietą. Tak samo jak może skorzystać z urlopu wychowawczego, żeby zająć się dzieckiem. W Polsce w dalszym ciągu jest jeszcze z tym kosmos, a np. w Szwecji to już normalne. 

– A jak to wygląda u Ciebie w domu? Panuje tam model szwedzki? 

– Ja i mój mąż zostaliśmy wychowani w takich samych narzuconych rolach kulturowych jak reszta społeczeństwa. Trudno to zwalczyć. Nie powiem więc, że jesteśmy genderowo czyści. Aczkolwiek wspólnie prowadzimy dom i mamy wspólne obowiązki. Równości nie ma, kiedy mężczyzna pomaga kobiecie w domu, ale kiedy rozumie, że są to również jego obowiązki. 

– Ty w tej chwili udzielasz wywiadu, a mężczyzna…? 

– A mężczyzna zajmuje się dzieckiem.